 |
|
|
 |
|
|
 |
|||
 |
|
|||
 |
 |
|
||
ЦЕНТР ПРОСВЕЩЕНИЯ И МИЛОСЕРДИЯ БЕЛОРУССКОГО ЭКЗАРХАТА |
|
|||
ПУБЛИЦИСТИКА
У ПАМЯЦЬ АСВЕТНІКА І АБАРОНЦА ПРАВАСЛАЎЯ
26 лютага — дзень памяці дабравернага князя Канстанціна (у святым Хрышчэнні Васілія) Астрожскага (1526–1608), знакамітага царкоўнага і дзяржаўнага дзеяча, дыпламата і асветніка, абаронца Праваслаўя. Да гэтай даты былі прымеркаваны чарговыя Астрожскія чытанні, арганізаваныя Брацтвам у гонар мучанікаў Антонія, Іаана і Яўстафія ў Мінску. На пачатку была адслужана паніхіда ў памяць князя, а таксама іншых прадстаўнікоў слаўнага роду Астрожскіх. Сярод удзельнікаў чытанняў былі царкоўныя гісторыкі, навукоўцы, студэнты, братчыкі, прыхаджане.Нарадзіўся К.К. Астрожскі ў сям’і найвышэйшага гетмана Вялікага княства Літоўскага, знакамітага дзяржаўнага і ваеннага дзеяча князя К.І. Астрожскага. Месцам нараджэння быў горад Тураў — родавае ўладанне маці Аляксан¬дры з Алелькавічаў. Тут К.К. Астрожскі правёў дзяцінства і юначыя гады, прыязджаў, калі быў ваяводам Кіеўскім, каб адпачыць і паправіць здароўе. Дарэчы, у Тураве ўжо ў наш час да 390-годдзя памяці (1998) яму ўстаноўлены памятны знак. Яго можна пабачыць на падворку тураўскай царквы ў гонар Усіх Святых. Нарадзіўся К.К. Астрожскі ў сям’і найвышэйшага гетмана Вялікага княства Літоўскага, знакамітага дзяржаўнага і ваеннага дзеяча князя К.І. Астрожскага. Месцам нараджэння быў горад Тураў — родавае ўладанне маці Аляксан¬дры з Алелькавічаў. Тут К.К. Астрожскі правёў дзяцінства і юначыя гады, прыязджаў, калі быў ваяводам Кіеўскім, каб адпачыць і паправіць здароўе. Дарэчы, у Тураве ўжо ў наш час да 390-годдзя памяці (1998) яму ўстаноўлены памятны знак. Яго можна пабачыць на падворку тураўскай царквы ў гонар Усіх Святых. У асабістым жыцці князь Канстанцін шмат увагі ўдзяляў рэлігійнай практыцы. У час Вялікага посту ён аддаляўся ў манастыр, дзе праводзіў час у посце і малітве. У сваіх уладаннях Астрожскі заснаваў больш чым 600 цэркваў і 20 манастыроў, якія з’яўляліся асяродкамі духоўнасці, асветы і культуры. У асабістым жыцці князь Канстанцін шмат увагі ўдзяляў рэлігійнай практыцы. У час Вялікага посту ён аддаляўся ў манастыр, дзе праводзіў час у посце і малітве. У сваіх уладаннях Астрожскі заснаваў больш чым 600 цэркваў і 20 манастыроў, якія з’яўляліся асяродкамі духоўнасці, асветы і культуры. Ужо ў ранняй маладосці князь К.К. Астрожскі вылучаўся з асяроддзя мясцовых магнатаў. У 27 гадоў ён быў старастам Уладзімірскім, у 32 — ваяводам Кіеўскім. З узростам князь стаў свядомым і глыбока перакананым прыхільнікам Праваслаўя. Ад сваіх продкаў ён пераняў права і абавязак апекі над Праваслаўнай Царквой і яе паствай. Гэтае права афіцыйна пры¬знавалася як вышэйшай царкоўнай, так і свецкай уладамі. Ужо ў ранняй маладосці князь К.К. Астрожскі вылучаўся з асяроддзя мясцовых магнатаў. У 27 гадоў ён быў старастам Уладзімірскім, у 32 — ваяводам Кіеўскім. З узростам князь стаў свядомым і глыбока перакананым прыхільнікам Праваслаўя. Ад сваіх продкаў ён пераняў права і абавязак апекі над Праваслаўнай Царквой і яе паствай. Гэтае права афіцыйна пры¬знавалася як вышэйшай царкоўнай, так і свецкай уладамі. Гэта быў час надзвычайнага напружання ў міжканфесійных адносінах, пэўнымі сіламі вялася падрыхтоўка царкоўнай уніі з Рымам. К.К. Астрожскі ўсю сілу свайго духу накіраваў на абарону правоў і годнасці праваслаўных. Ён звяртаўся да караля, вёў перапіску з епіскапамі, звяртаўся з пасланнямі да ўсіх праваслаўных жыхароў Вялікага княства Літоўскага. Калі ж справа дайшла да склікання Брэсцкага уніяцкага сабора, князь Канстанцін быў адным з ініцыятараў склікання ў супрацьвагу уніятам праваслаўнага сабора ў Брэсце. Праваслаўны сабор прыняў пастановы, у якіх асудзіў некананічны акт прыняцця уніі і заявіў аб непадпарадкаванні уніяцкай іерархіі. Гэта быў час надзвычайнага напружання ў міжканфесійных адносінах, пэўнымі сіламі вялася падрыхтоўка царкоўнай уніі з Рымам. К.К. Астрожскі ўсю сілу свайго духу накіраваў на абарону правоў і годнасці праваслаўных. Ён звяртаўся да караля, вёў перапіску з епіскапамі, звяртаўся з пасланнямі да ўсіх праваслаўных жыхароў Вялікага княства Літоўскага. Калі ж справа дайшла да склікання Брэсцкага уніяцкага сабора, князь Канстанцін быў адным з ініцыятараў склікання ў супрацьвагу уніятам праваслаўнага сабора ў Брэсце. Праваслаўны сабор прыняў пастановы, у якіх асудзіў некананічны акт прыняцця уніі і заявіў аб непадпарадкаванні уніяцкай іерархіі. Ва ўмовах, калі праваслаўныя аказаліся бяспраўнай меншасцю, князь быў найбольш аўтарытэтным і ўплывовым абаронцам правоў праваслаўнага насельніцтва на ўсёй тэрыторыі Рэчы Паспалітай. Ва ўмовах, калі праваслаўныя аказаліся бяспраўнай меншасцю, князь быў найбольш аўтарытэтным і ўплывовым абаронцам правоў праваслаўнага насельніцтва на ўсёй тэрыторыі Рэчы Паспалітай. В ялікая заслуга князя К.К. Астрожскага ў духоўным асветніцтве. Ён глыбока разумеў, што без адпаведных навучальных устаноў, без кніжнасці немагчыма з поспехам адстойваць свае правы і пашыраць сваю веру. Праваслаўныя на той час мелі толькі школы пісьменнасці пры храмах і манастырах, дзе можна было атрымаць пачатковую адукацыю. Таму князь Астрожскі аказваў пастаянную падтрымку школам, якія ў канцы XVI ст. сталі ўзнікаць пры праваслаўных брацтвах. Каля 1576 г. на свае ўласныя сродкі ў родавым памесці Астрог ён заснаваў школу, якая пазней стала называцца Астрожскай акадэміяй. Школа мела трохступенны характар, уключала элементы пачатковай, сярэдняй і пачаткі культурныя дзеячы, пісьменнікі і перакладчыкі — Мялецій Сматрыцкі, Захарыя Капысценскі, Стэфан Зізаній, Андрэй Рымша і іншыя. В ялікая заслуга князя К.К. Астрожскага ў духоўным асветніцтве. Ён глыбока разумеў, што без адпаведных навучальных устаноў, без кніжнасці немагчыма з поспехам адстойваць свае правы і пашыраць сваю веру. Праваслаўныя на той час мелі толькі школы пісьменнасці пры храмах і манастырах, дзе можна было атрымаць пачатковую адукацыю. Таму князь Астрожскі аказваў пастаянную падтрымку школам, якія ў канцы XVI ст. сталі ўзнікаць пры праваслаўных брацтвах. Каля 1576 г. на свае ўласныя сродкі ў родавым памесці Астрог ён заснаваў школу, якая пазней стала называцца Астрожскай акадэміяй. Школа мела трохступенны характар, уключала элементы пачатковай, сярэдняй і пачаткі культурныя дзеячы, пісьменнікі і перакладчыкі — Мялецій Сматрыцкі, Захарыя Капысценскі, Стэфан Зізаній, Андрэй Рымша і іншыя. Імя К.К. Астрожскага непасрэдна звязана з падрыхтоўкай і выданнем знакамітай Астрожскай Бібліі, якая стала вялікім духоўным скарбам усяго славянскага і хрысціянскага свету. Астрожскі звод Бібліі, у падрыхтоўцы і рэдагаванні якой браў удзел сам князь, стаў адзіным кананічным тэкстам, які забяспечваў літургічныя патрэбы праваслаўнага славянства на працягу чатырох стагоддзяў. Імя К.К. Астрожскага непасрэдна звязана з падрыхтоўкай і выданнем знакамітай Астрожскай Бібліі, якая стала вялікім духоўным скарбам усяго славянскага і хрысціянскага свету. Астрожскі звод Бібліі, у падрыхтоўцы і рэдагаванні якой браў удзел сам князь, стаў адзіным кананічным тэкстам, які забяспечваў літургічныя патрэбы праваслаўнага славянства на працягу чатырох стагоддзяў. Шырокую вядомасць мела і Астрожская друкарня, дзе пры падтрымцы князя друкаваліся кнігі Свяшчэннага Пісання, падручнікі, палемічная літаратура на царкоўнаславянскай і старабеларускай мовах. Шырокую вядомасць мела і Астрожская друкарня, дзе пры падтрымцы князя друкаваліся кнігі Свяшчэннага Пісання, падручнікі, палемічная літаратура на царкоўнаславянскай і старабеларускай мовах. Як пры жыцці, так і пасля смерці імя князя Астрожскага заставалася сімвалам патрыятызму і адданасці веры бацькоў. Яму яшчэ пры жыцці прысвячалі панегірыкі, пахвальныя словы, прадмовы да кніг. «Парасткам Уладзіміра Вялікага, які рускую зямлю ахрысціў», называў князя К.К. Астрожскага ў 1598 г. епіскап Іпацій Пацей. Пісьменнік Герасім Сматрыцкі ў вершы, якім завяршыў прадмову да Астрожскай Бібліі, таксама падкрэсліваў не толькі кроўную, але і духоўную пераемнасць Астрожскага са святым Уладзімірам: Як пры жыцці, так і пасля смерці імя князя Астрожскага заставалася сімвалам патрыятызму і адданасці веры бацькоў. Яму яшчэ пры жыцці прысвячалі панегірыкі, пахвальныя словы, прадмовы да кніг. «Парасткам Уладзіміра Вялікага, які рускую зямлю ахрысціў», называў князя К.К. Астрожскага ў 1598 г. епіскап Іпацій Пацей. Пісьменнік Герасім Сматрыцкі ў вершы, якім завяршыў прадмову да Астрожскай Бібліі, таксама падкрэсліваў не толькі кроўную, але і духоўную пераемнасць Астрожскага са святым Уладзімірам: «Владимир бо свой народ крещением просветил, Константин же благоразумия писанием осветил...» «Владимир бо свой народ крещением просветил, Константин же благоразумия писанием осветил...» Нават ідэолаг езуітаў Пётр Скарга прысвяціў князю як чалавеку «першаму ў тым грэчаскім законе і нараджэннем ад вялікіх продкаў, і найбольшаю заможнасцю» палемічны трактат «Пра еднасць Божае Царквы» (1577). Нават ідэолаг езуітаў Пётр Скарга прысвяціў князю як чалавеку «першаму ў тым грэчаскім законе і нараджэннем ад вялікіх продкаў, і найбольшаю заможнасцю» палемічны трактат «Пра еднасць Божае Царквы» (1577). У XIX ст., калі пачалося актыўнае даследаванне гістарычнага мінулага беларускіх і памежных з ёю земляў ВКЛ, імя К.К. Астрожскага не было абыйдзена ў працах, прысвечаных як свецкай, так і царкоўнай гісторыі, звесткі пра яго знаходзім у розных энцыклапедыях і хрэстаматыях. У XIX ст., калі пачалося актыўнае даследаванне гістарычнага мінулага беларускіх і памежных з ёю земляў ВКЛ, імя К.К. Астрожскага не было абыйдзена ў працах, прысвечаных як свецкай, так і царкоўнай гісторыі, звесткі пра яго знаходзім у розных энцыклапедыях і хрэстаматыях. А ў 1908 г., да 300-годдзя памяці князя, пачалося яго сапраўднае народнае і царкоўнае ўшанаванне. Па благаславенні Праасвяшчэннейшага Міхаіла, епіскапа Мінскага і Тураўскага, 13 лютага 1908 г. быў створаны Мінскі царкоўны гісторыка-археалагічны камітэт, адкрыццё якога было прымеркавана да 300-годдзя памяці князя. На акце адкрыцця камітэта быў заслуханы даклад, прысвечаны падзвіжніцкай дзейнасці князя К. Астрожскага на карысць Царквы і радзімы. Пра значнасць постаці князя гаварылася словамі Свяшчэннага Пісання: «Лепш захацеў пакутаваць з народам Божым, чым мець часовую грахоўную асалоду» (Яўр. 11, 25). Камі¬тэт прапанаваў праграму ўрачыстых мерапрыемстваў, а менавіта: А ў 1908 г., да 300-годдзя памяці князя, пачалося яго сапраўднае народнае і царкоўнае ўшанаванне. Па благаславенні Праасвяшчэннейшага Міхаіла, епіскапа Мінскага і Тураўскага, 13 лютага 1908 г. быў створаны Мінскі царкоўны гісторыка-археалагічны камітэт, адкрыццё якога было прымеркавана да 300-годдзя памяці князя. На акце адкрыцця камітэта быў заслуханы даклад, прысвечаны падзвіжніцкай дзейнасці князя К. Астрожскага на карысць Царквы і радзімы. Пра значнасць постаці князя гаварылася словамі Свяшчэннага Пісання: «Лепш захацеў пакутаваць з народам Божым, чым мець часовую грахоўную асалоду» (Яўр. 11, 25). Камі¬тэт прапанаваў праграму ўрачыстых мерапрыемстваў, а менавіта:
Мінская духоўная кансісторыя распаўсюдзіла распараджэнне з абавязкам духавенства епархіі ў першую пасля 13 лютага нядзелю ва ўсіх цэрквах прачытаць жыццяпіс князя Астрожскага, распавесці народу пра яго вялікія заслугі і дзейнасць на карысць Праваслаўя, адправіць па ім паніхіды, падрыхтаваць брашуры з апісаннем жыцця і дзейнасці князя для бясплатнай раздачы ў цэрквах і для рассылкі. Мінская духоўная кансісторыя распаўсюдзіла распараджэнне з абавязкам духавенства епархіі ў першую пасля 13 лютага нядзелю ва ўсіх цэрквах прачытаць жыццяпіс князя Астрожскага, распавесці народу пра яго вялікія заслугі і дзейнасць на карысць Праваслаўя, адправіць па ім паніхіды, падрыхтаваць брашуры з апісаннем жыцця і дзейнасці князя для бясплатнай раздачы ў цэрквах і для рассылкі. Памяць пра дабравернага князя ўшаноўвалася таксама ў Кіеве. 13 лютага 1908 г. адбылося ўрачыстае пасяджэнне Галіцка-рускага дабрачыннага таварыства, на якім прафесар Платон Жуковіч зачытаў гістарычнае паведамленне «Князь Канстанцін Канстанцінавіч Астрожскі ў барацьбе з царкоўнай уніяй». У выступленні быў дадзены адказ тым гісторыкам і ідэолагам уніі, якія залічвалі Астрожскага да свайго лагера, маючы на ўвазе, што быў час, калі ён цікавіўся пытаннем аб злучэнні Усходняй і Заходняй Цэркваў. У тым жа юбілейным годзе ў Кіеве выйшла манаграфія Ф. Цітова, прысвечаная Астрожскаму. Памяць пра дабравернага князя ўшаноўвалася таксама ў Кіеве. 13 лютага 1908 г. адбылося ўрачыстае пасяджэнне Галіцка-рускага дабрачыннага таварыства, на якім прафесар Платон Жуковіч зачытаў гістарычнае паведамленне «Князь Канстанцін Канстанцінавіч Астрожскі ў барацьбе з царкоўнай уніяй». У выступленні быў дадзены адказ тым гісторыкам і ідэолагам уніі, якія залічвалі Астрожскага да свайго лагера, маючы на ўвазе, што быў час, калі ён цікавіўся пытаннем аб злучэнні Усходняй і Заходняй Цэркваў. У тым жа юбілейным годзе ў Кіеве выйшла манаграфія Ф. Цітова, прысвечаная Астрожскаму. А ў Вільні па ініцыятыве Свята-Духава брацтва было вырашана ўзвесці храм-помнік у памяць К.К. Астрожскага. Але да юбілею ў 1908 г. ажыццявіць задуму не ўдалося з-за адсутнасці сродкаў. І толькі ў 1913 г. (напярэдадні 1-й Сусветнай вайны) храм быў узведзены і асвячоны ў гонар нябеснага апекуна князя святога роўнаапостальнага Канстанціна Вялікага. Гэты велічны храм і цяпер упрыгожвае Вільню і называецца Канстанціна-Міхайлаўскім (або Раманаўскім). Унутры храма пры ўваходзе ёсць памятная дошка, дзе змешчана слова-прысвячэнне. А ў Вільні па ініцыятыве Свята-Духава брацтва было вырашана ўзвесці храм-помнік у памяць К.К. Астрожскага. Але да юбілею ў 1908 г. ажыццявіць задуму не ўдалося з-за адсутнасці сродкаў. І толькі ў 1913 г. (напярэдадні 1-й Сусветнай вайны) храм быў узведзены і асвячоны ў гонар нябеснага апекуна князя святога роўнаапостальнага Канстанціна Вялікага. Гэты велічны храм і цяпер упрыгожвае Вільню і называецца Канстанціна-Міхайлаўскім (або Раманаўскім). Унутры храма пры ўваходзе ёсць памятная дошка, дзе змешчана слова-прысвячэнне. Наступны значны юбілей князя Астрожскага прыпаў на 1958 год. Зразумела, на тэрыторыі Савецкай дзяржавы не магло было ніякіх урачыстасцей. Але памяць пра выдатнага дзеяча мінуўшчыны жыла ў народзе і праявілася ў публічным акце на эміграцыі. Часопіс «Царкоўны сьветач», які выдаваўся ў Саўт-Рыверы (ЗША) надрукаваў артыкул протапрасвітара Мікалая Лапіцкага, у якім князь Канстанцін называецца «Апошнім слаўным абаронцам Праваслаўнай Царквы з роду Астрожскіх». Аўтар асабліва падкрэсліў заслугі Астрожскіх ва ўмацаванні веры продкаў, іх ахвярнасць у храмабудаўніцтве і асветніцтве. Наступны значны юбілей князя Астрожскага прыпаў на 1958 год. Зразумела, на тэрыторыі Савецкай дзяржавы не магло было ніякіх урачыстасцей. Але памяць пра выдатнага дзеяча мінуўшчыны жыла ў народзе і праявілася ў публічным акце на эміграцыі. Часопіс «Царкоўны сьветач», які выдаваўся ў Саўт-Рыверы (ЗША) надрукаваў артыкул протапрасвітара Мікалая Лапіцкага, у якім князь Канстанцін называецца «Апошнім слаўным абаронцам Праваслаўнай Царквы з роду Астрожскіх». Аўтар асабліва падкрэсліў заслугі Астрожскіх ва ўмацаванні веры продкаў, іх ахвярнасць у храмабудаўніцтве і асветніцтве. І вось праз 40 гадоў ужо і ў самой Беларусі стала магчымым ушанаваць у ліку верных сыноў Царквы і Бацькаўшчыны імя дабравернага князя. Да 390-й гадавіны памяці па благаславенні мітрапаліта Мінскага і Слуцкага Філарэта Брацтвам у гонар Віленскіх мучанікаў была падрыхтавана праграма ўрачыстасцей, якія праходзілі з 26 лютага да 12 мая 1998 года. Сярод мерапрыемстваў быў урачысты сход прадстаўнікоў Царквы і грамадскасці, на якім было зачытана слова пра слаўны род Астрожскіх і адбылася прэзентацыя выдання, падрыхтаванага Брацтвам. 26 лютага ў Петра-Паўлаўскім саборы Мінска была адслужана паніхіда ў памяць князя. 9 мая адбыліся Мінскія навукова-багаслоўскія чытанні з удзелам прадстаўнікоў Украіны, Расіі, Польшчы. А 10 мая ў Тураве ўстаноўлены памятны знак К.К. Астрожскаму. Група паломнікаў у складзе святароў, навуковай і творчай інтэлігенцыі накіравалася ў Астрог Ровенскай епархіі, дзе захаваўся замак Астрожскіх і дзе быў пахаваны пасля спачыну дабраверны князь Канстанцін. І вось праз 40 гадоў ужо і ў самой Беларусі стала магчымым ушанаваць у ліку верных сыноў Царквы і Бацькаўшчыны імя дабравернага князя. Да 390-й гадавіны памяці па благаславенні мітрапаліта Мінскага і Слуцкага Філарэта Брацтвам у гонар Віленскіх мучанікаў была падрыхтавана праграма ўрачыстасцей, якія праходзілі з 26 лютага да 12 мая 1998 года. Сярод мерапрыемстваў быў урачысты сход прадстаўнікоў Царквы і грамадскасці, на якім было зачытана слова пра слаўны род Астрожскіх і адбылася прэзентацыя выдання, падрыхтаванага Брацтвам. 26 лютага ў Петра-Паўлаўскім саборы Мінска была адслужана паніхіда ў памяць князя. 9 мая адбыліся Мінскія навукова-багаслоўскія чытанні з удзелам прадстаўнікоў Украіны, Расіі, Польшчы. А 10 мая ў Тураве ўстаноўлены памятны знак К.К. Астрожскаму. Група паломнікаў у складзе святароў, навуковай і творчай інтэлігенцыі накіравалася ў Астрог Ровенскай епархіі, дзе захаваўся замак Астрожскіх і дзе быў пахаваны пасля спачыну дабраверны князь Канстанцін. У 2008 годзе ў Беларусі будзе ўрачыста адзначацца 400-годдзе памяці славутага асветніка і абаронцы веры бацькоў Канстанціна Астрожскага. У 2008 годзе ў Беларусі будзе ўрачыста адзначацца 400-годдзе памяці славутага асветніка і абаронцы веры бацькоў Канстанціна Астрожскага. Падрыхтавала Лідзія Кулажанка |
|
|
|
 |
 |
|